به گزارش خط هشت ، دوم مهرماه سال 1359، سومین روز جنگ تحمیل‌شده و ناجوانمردانه رژیم بعث عراق علیه کشورمان بود که در این روز حوادث مختلفی روی داد و برخی از شهرهای جنوبی و غرب کشور محاصره شدند و در آستانه اشغال شدن قرار گرفتند، دوم مهرماهی که خبرهای خوبی به گوش نمی‌رسید، چرا که دشمن متجاوز تمام توان و قدرت خود را به مرحله اجرا درآورده بود تا انقلاب نوپای ایران را زمین‌گیر کند.
بمباران آموزش و پرورش آبادان
هدف رژیم غاصب و ویرانگر بعث عراق، نه‌تنها انقلاب اسلامی بلکه فرهنگ و دانش ایران با قدمت هزارساله بود. در چنین روزی در ساعت 11:34 دقیقه، هواپیماهای دشمن بعثی، ساختمان آموزش و پرورش شهر آبادان را [که در آن جلسه‌ای برگزار شده بود] بمباران کردند. همه شهر باخبر شدند و برای کمک به مجروحان به ساختمان ویران‌شده آمدند.
در این جلسه که صدام آن را ناتمام گذاشت، ده‌ها نفر از فرهنگیان شهر دور هم جمع شده بودند تا با توجه به شرایط شهر و جنگ، تصمیم مناسبی برای سال تحصیلی بگیرند که ارمغان آن تقدیم 25 شهید فرهنگی از جمله «محمد صالحی» رئیس آموزش و پرورش این شهرستان، بود. یکی از شاهدان عینی این ماجرا، روز واقعه را چنین تعریف می‌کند: «در فاصله چندصدمتری اداره آموزش و پرورش آبادان با دوچرخه در حال عبور بودم که صدای مهیبی شنیدم و انبوهی از دود و خاک از محل اداره به هوا برخاست. وقتی که به نزدیک اداره رسیدم با ویرانه‌های اداره آموزش و پرورش مواجه شدم و ساختمان این اداره به‌طور کامل ویران شده بود».
در دومین روز از آغاز سال تحصیلی دانش‌آموزان آبادانی اولین پیام سال تحصیلی را که مقاومت تا آخرین نفس است فرا گرفتند که نتیجه آن، حضور دانش‌آموزان آبادانی در جبهه‌های حق علیه باطل بود، به‌طوری که این شهرستان 400 شهید دانش‌آموز به کشور و اسلام تقدیم کرده است تا به معلمان خود نشان دهند درس‌های دفاع از وطن، اسلام و شهر و دیار را به‌خوبی یاد گرفته‌اند. در سومین روز جنگ تحمیلی، نیروهای متجاوز دشمن جبهه‌های جنوب و میانی کشور را مورد حملات هوایی و زمینی قرار دادند.
عراقی‌ها وارد مهران شدند
دوم مهر عراقی‌ها وارد مهران می‌شوند.(1) در دهلران، لطفی فرمانده سپاه دهلران برای کسانی که سربازی نرفته‌اند دوره آموزشی یک‌روزه برگزار کرد و کار کردن با آرپی‌جی و سلاح‌های انفرادی را به آن‌ها یاد داد و فرستادشان جبهه موسیان. آن‌ها شجاعانه و ناشیانه می‌جنگیدند، به دشمن ضربه می‌زدند و تلفات می‌گرفتند، اما توان عقب‌زدن دشمن را نداشتند. دانیال، ناصر جعفری و الیاس خان‌محمد تا دیروز مردم عادی دهلران بودند و امروز شهیدان مقاومت دهلران. پرویز نوروزی هم معلم دانش‌آموزان دره‌شهر بود که شهید شد.(2)
به‌گزارش سپاه غرب: «نیروهای دشمن با 80 تانک از پاسگاه‌های سمیره، ربوط و پیچ‌انگیزه تا منطقه عین‌خوش (جنوب دهلران)، شش کیلومتر پیشروی کردند». گزارش سپاه از چگونگی سقوط شهر دهلران: «پس از بمباران هوایی مهران، دشمن در ساعت 10/30 به‌طرف پاسگاه‌های بهرام‌آباد و گمرک پیشروی کرد. بعد از یک ربع، بی‌سیم ستاد عملیات ارتش در مهران گفت: دشمن از پاسگاه ورزبان به‌طرف پاسگاه فرخ‌آباد پیشروی کرد و درگیری شروع شد. ساعت 11/30 بی‌سیم ستاد اطلاع داد که فرخ‌آباد سقوط کرده و دشمن به‌طرف مهران در حرکت است. برادران پاسدار حاضر در مقر سپاه، با نارنجک و ژ‌ــ3 برای مقاومت در شهر مهران پخش شدند. مهران از زمین و هوا مورد هجوم دشمن واقع شد و بی‌سیم ستاد دستور عقب‌نشینی داد. در این زمان فقط سپاه در شهر بوده است. تانک‌های عراق به شهر نزدیک شد و مهران تصرف شد. از سرنوشت برادران پاسدار اطلاعی در دست نیست».
اولین نیروهای عراقی اسیر شدند
«محمد تقی قاسمی» از فرماندهان سابق سپاه ایلام می‌گوید: «ارتفاعات «میمک» در منطقه جبهه میانی استان ایلام بوده که دارای اهمیت ژئوپولیتیکی و ژئواستراتژیکی است. اهمیت این منطقه به‌لحاظ ژئواستراتژیکی نیز بدین جهت است که تهدیدکننده شهر بغداد است، چون ارتفاعات بغداد در قسمت ارتفاع میمک عمق استراتژیک ندارد و همچنین برای ایران سوق‌الجیشی است، به این دلیل که در بخشی از جبهه ایران دارای دید تیر است. همین وضعیت خاص منطقه «میمک» موجب شد که صدام قبل از شروع رسمی جنگ تحمیلی و برای تأمین امنیت شهر بغداد به‌فکر تصرف ارتفاعات میمک که آن را «سیف سعد» یعنی شمشیر پیروزی نامیده بود، بیفتد. در 20 شهریور همه ارتفاعات «میمک» به‌تصرف دشمن بعث درآمد و آن‌قدر این عملیات برای عراق مهم بود که وزارت دفاع عراق رسماً سقوط «سیف سعد» یا «میمک» را اعلام کرد. در تاریخ 2 مهر 59 در منطقه عملیاتی «تنگه بینا» معروف به «پاسگاه سنگی» عملیاتی را انجام دادیم که فرماندهی این عملیات را شهید اکبر فرجیان‌زاده به‌عهده داشتند و در این عملیات موفق شدیم چندین نفر از ارتش عراق را به‌اسارت درآوریم که می‌توان گفت اولین اسرایی که ایران از عراق گرفت، در ایلام و در منطقه «میمک» بود که توسط مردم به‌اسارت گرفته شدند».
در محورهای سرپل‌ذهاب و قصرشیرین تلاش دشمن برای اشغال این دو شهر در روز سوم افزایش یافته و سرپل و قصرشیرین شدیداً در محاصره قرار گرفته بودند. قطع آب، برق و تلفن توسط آتش دشمن و عدم امکان پشتیبانی، مردم و نیروهای حاضر در منطقه را در مضیقه قرار داده بود. به گزارش سپاه غرب: «نیروها و تانک‌های دشمن که از منتهی‌الیه منطقه میانی، یعنی از گله وارد خاک جمهوری اسلامی شده‌اند و از طریق جاده به‌طرف سرپل‌ذهاب و قصرشیرین حرکت می‌کنند، قبل از ظهر به 7کیلومتری سرپل‌ذهاب رسیده، ضمن درگیری تدریجاً به شهر نزدیک می‌شوند. نیروهای خودی از شهر عقب‌نشینی کرده، در گردنه پاتاق مستقر شده‌اند. بعد از ظهر پادگان سرپل‌ذهاب سقوط کرده و شهر به‌تصرف دشمن درمی‌آید. فرمانده عملیات آن شهید شد و مردم آواره شدند».
افزایش فشارهای زمینی و هوایی دشمن
روز دوم مهرماه، به دانشکده افسری نیروی زمینی دستور داده شد که با تشکیل گردان‌های رزمی به خوزستان اعزام شوند. تعداد 731 دانشجو، 41 افسر و 24 درجه‌دار در 3 گردان سازماندهی و به جنگ‌افزارهای انفرادی، تیربار و آرپی‌جی7 مجهز و آماده می‌شوند که در تاریخ سوم مهرماه از راه هوایی به اهواز اعزام شوند. با وجود افزایش فشارهای زمینی و هوایی دشمن و به‌کارگیری یگان‌های زرهی، به‌دلیل مقاومت نیروهای نظامی و مردمی، تلاش دشمن برای اشغال خرمشهر، محاصره آبادان و نزدیکی به اهواز، ناکام ماند.
به مردم خرمشهر گفته شد "در شهر سنگر بسازید"
گزارش‌ها از اشغال پاسگاه شلمچه، پاسگاه حدود، دژهای شماره یک، دو و ادامه درگیری در حومه خرمشهر حکایت میکردند. پادگان دژ درمحاصره افتاد و انبارهای مهمات منفجر می‌شدند. با گذشت زمان، فشار دشمن افزایش یافت. از مردم خرمشهر خواسته شد، در شهر سنگر بسازند و کوکتل مولوتف تهیه کنند.
گزارش سپاه آبادان حاکی است: «تانک‌های عراقی تا نزدیکی جاده اهواز، پشت انبارهای عمومی، صف‌آرایی کرده‌اند و تا حدود ساعت 11 به سه‌کیلومتری جاده می‌رسند و در حال پیشروی در پشت شلمچه، توسط نیروهای ارتش جمهوری اسلامی، در 5کیلومتری متوقف شدند. از ساعت 11 به بعد نیروهای ارتش و سپاه با پشتیبانی آتش سنگین و حملات هوایی، تعدادی تانک دشمن را منهدم و بقیه را مجبور به عقب‌نشینی کردند، همچنین یک ستون از نیروهای دشمن در حدفاصل خرمشهر اهواز به محاصره نیروهای خودی درآمده، ارتباطشان قطع شده است».
استانداری خوزستان اعلام کرد: «از اوایل بامداد، شهر آبادان، به‌خصوص پالایشگاه این شهر، زیر آتش توپخانه و همچنین بمباران هواپیماهای دشمن قرار گرفت و در قسمت‌های دیگری از پالایشگاه و چند مخزن نفت آتش‌سوزی رخ داد. برای مقابله با هواپیماهای دشمن، چند هواپیمای خودی در فضای آبادان به‌پرواز درآمدند».
در منطقه دشت‌آزادگان، پاسگاه‌های هویزه زیر آتش شدید توپخانه قرار گرفتند و هواپیماهای دشمن فعال بودند. در سوبله و پاسگاه آن درگیری ادامه داشت و خبرها حاکی از دست به دست شدن این پاسگاه در طول روز بود. به‌گزارش سپاه اهواز: «سرانجام پاسگاه سوبله به‌دست نیروهای دشمن افتاد و پس از آن یک خودروی برادران سپاه به این خیال که پاسگاه در اختیار نیروهای خودی است، به آن نزدیک شد که با حمله نیروهای دشمن مواجه گردید و 4 نفر از برادران سپاه حمیدیه شهید شدند».
مردم اعلام آمادگی کردند اما کمبود سلاح بود
به‌طور کلی، در محور جنوب، نیروهای خودی با کمبود امکانات، مهمات، سلاح و سوخت مواجه بودند و فرماندهان نظامی منطقه به‌طور دائم درخواست پشتیبانی، به‌خصوص نیروی هوایی را میکردند. از سوی دیگر مردم برای مقابله با دشمن اعلام آمادگی و با مراجعه به پایگاه‌های سپاه تقاضای اسلحه میکردند، امّا سلاح کافی وجود ندارد.
حملات هوایی دشمن
در روز دوم مهرماه، نیروی هوایی عراق حملات هوایی به شهرهای مختلف از جمله بوشهر، خارک، بندر امام خمینی، آبادان، اهواز، دزفول، ایلام، قصرشیرین، کرمانشاه، اسلام‌آباد، همدان، پیرانشهر، ارومیه و تبریز داشتند که خسارات جانی و مالی فراوانی به‌همراه داشتند. در پی این حملات در پیرانشهر، یک میگ عراقی سقوط کرد که خلبان آن دستگیر شد و در ارومیه هواپیماهای متجاوز در مقابله با هواپیماهای نیروی هوایی ایران، فرار کردند و یک فروند سقوط کرد. در تبریز و چند شهر دیگر نیز برخی از هواپیماهای دشمن سقوط کردند.
موفقیت‌های نیروی دریایی ارتش
بنا به گزارش ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران: «صبح امروز بر اثر حمله توپخانه ایران، بندر «البکر» آسیب دید و اسکله‌ها غیرقابل استفاده شد و تأسیسات نفتی عراق نیز آسیب دید. همچنین بندر «خورالامیه» عراق هدف بمباران و آتش توپخانه ایران قرار گرفت و زیان‌های زیادی به تأسیسات اسکله و بندر وارد شده و بندر در حال سوختن است». نیروی دریایی ارتش: «ناو نقدی در بندر امام‌خمینی مورد حمله 4 میگ عراقی قرار گرفت. امروز یک کشتی لایروب عراقی در حوالی خرمشهر توسط نیروی دریایی ایران منهدم شد و ده سرنشین آن به‌هلاکت رسیدند».
شورای امنیت خواستار آتش‌بس فوری شد
در شورای امنیت سازمان ملل متحد بر سر متن بیانیه‌ای درباره جنگ ایران و عراق، بین اعضای شورا اختلاف افتاد. شوروی خواستار رسیدگی شورای امنیت به مسأله جنگ شد، ولی سایر اعضا تنها به ارسال پیام‌هایی به ایران و عراق جهت پایان دادن به جنگ بسنده کردند و بدون در نظر گرفتن نقش سازمان ملل در مورد خاتمه‌دادن به منازعات، از دو کشور درگیر خواستند تا دستور یک آتش‌بس فوری را صادر کنند، و این در حالی است که پیشروی نیروهای عراقی در داخل خاک ایران، همچنان ادامه دارد.
امام خمینی(ره):جنگ بین اسلام و کفر و قرآن کریم و الحاد است
امام خمینی(ره) در چنین روزی پیامی به اقشار مردم و ارتش عراق دادند: «این جنگ بین ایران و بعثی‌های عراق، جنگ بین اسلام و کفر و قرآن کریم و الحاد است، از این جهت بر همه شما و مسلمانان جهان است از اسلام عزیز و قرآن کریم دفاع کنیم و این خیانتکاران را به جهنم بفرستیم. امروز نزدیک به صدنفر از درجه‌داران و افسران و رزمندگان عراق به ایران آمده و در آغوش اسلام قرار گرفته‌اند. ارتش عراق به ارتش ایران ملحق شود و بداند که ایران با آغوش باز برادران ایمانی ارتش عراق را پذیرایی و پشتیبانی می‌کند. ملت عراق از دادن مالیات و پول آب و برق به دولت خودداری کند که کمک به دولت غیرقانونی کافر است، کمک به مخالفین اسلام است که در حال جنگ با اسلام می‌باشند. من از همه قوای مسلحه امید دارم که برای کشور اسلامی هماهنگ شده و دشمن را سرکوب نمایند».
پی‌نوشت:
1. رزاق‌زاده، امیر، «اطلس ایلام در جنگ». تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1380. ص88.
2. علامه، سید محسن، «تجاوز که آغاز شد». تهران: معاونت تبلیغات و انتشارات نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1374. ص24.
منبع: پویا
