به گزارش خط هشت، فاطمه تاجبخش: اولین تظاهرات مستقل زنان کشور در زنجان صورت گرفته است. این راهپیمایی در روز نهم شهریورماه ۱۳۵۷، مصادف با ۲۶ رمضان و در پی شهادت «احمد مرتضایی» یکی از انقلابیون زنجان در یک اقدام منحصر به فرد شکل گرفت. مرتضایی در ۵ شهریور بر اثر اصابت گلوله توسط مأموران رژیم به شهادت رسید.

روزنامه کیهان گزارش این راهپیمایی را چنین درج کرد: «دختران چادری زنجان در حالی که عکس‌های شهید احمد مرتضایی را در دست داشتند به تظاهرات آرام پرداختند و به طرفداری از آیت‌الله العظمی خمینی و به مخالفت با دولت شعار دادند… آنان در بیشتر خیابان‌های شهر به پیاده‌روی پرداختند و بدون اینکه با دخالت مأموران روبه‌رو شوند به خانه‌های خود بازگشتند.»

کیهان در همین شماره عکسی از این راهپیمایی به چاپ رساند که در آن گروهی از زنان روزه‌دار در حالی که تقریباً همگی چادرهای مشکی به سر دارند، دیده می‌شوند. آنان در چند ردیف پشت سر هم صفی نسبتاً طولانی تشکیل داده و قسمت اعظم خیابان را اشغال کرده‌اند و در کنار تظاهرکنندگان، مردانی دیده می‌شوند که در پیاده‌روها مشغول تردد برای امور روزمره هستند.

راهپیمایی بانوان زنجانی نقطه عطف مبارزات علیه طاغوت در زنجان

خواهر شهیده سیاری در روایت نخستین راهپیمایی بانوان زنجانی اظهار می‌کند: شب هفت شهید مرتضایی در مسجد سیدآقا واقع در کوچه سیدفتح‌الله سبزه‌میدان جمع شده بودیم و شروع به شعار دادن کردیم که ناگاه به ذهنمان رسید شعار دادن در جمع خودمان که همه نیروهای انقلابی بودند تأثیری در جامعه ندارد و باید صدای خود را به دیگران هم برسانیم.

فریبا سیاری ابراز می‌کند: تعداد خانم‌های داخل مسجد حدود ۵۰، ۶۰ نفر بودند و به نظر می‌رسید همین تعداد هم آقا پشت پرده در مسجد حضور داشته باشند که پیشنهاد دادیم به خیابان برویم و شعارهای خود را ادامه دهیم، از طرف آقایان پرچمی را در اختیار خانم‌ها گذاشتند و خواهرم که بعدها در ۸ سال دفاع مقدس به شهادت رسید، پرچم را به دست گرفت و با همراهی من و مادرم و سایر خانم‌ها از مسجد خارج شدیم و آقایان پشت سر ما حرکت کردند.

وی بیان می‌کند: از کوچه سید فتح‌الله عبور کردیم، مسجد سید سمت چپمان قرار داشت، وارد خیابان پهلوی سابق و امام فعلی شدیم، از جلوی مسجد سید عبور کردیم که روبه‌روی آن کلانتری و مقر ساواک قرار داشت و همین طور که با مشت‌های گره کرده شعار می‌دادیم وارد خیابان امیرکبیر شدیم، در تمام طول مسیر از ترس اینکه چشمم به نیروهای گاردی نیفتند سرم را پایین انداخته بودم، در خیابان امیرکبیر ناگهان توجهم به اطراف جلب شد و متوجه شدم ما دیگر ۶۰ نفر نیستیم و تعداد زیادی از خانم‌ها و آقایان به جمع ما ملحق شدند.

سیاری می‌افزاید: در چهارراه پایین به میدان که رسیدیم یک نفر قطع‌نامه را خواند و فردای آن روز روزنامه کیهان و اطلاعات با تیتر بزرگ نوشتند زنان زنجانی اولین راهپیمایی را انجام دادند و پس از آن راهپیمایی‌ها تکرار شد و در چهلم شهدا مردم به خیابان می‌آمدند.

این خواهر شهید با اشاره به اینکه راهپیمایی بانوان زنجانی برنامه‌ریزی قبلی نداشت و به شکل خودجوش انجام گرفت، یادآور می‌شود: در سال ۵۶ در مسجد ولیعصر زنجان آقای سید هاشم موسوی پیش‌نماز بود که مبلغی به نام آقای رضوانی از قم را دعوت کرده بود و به سخنرانی در خصوص افشاگری رژیم و در مورد امام خمینی (ره) می‌پرداخت و ما نخستین بار اسم امام خمینی (ره) را در این مسجد شنیدیم.

وی خاطرنشان می‌کند: ماه رمضان سال بعد سید هاشم موسوی، آیت‌الله مشکینی را به زنجان دعوت و ایشان به همراه خانواده در زنجان حضور یافت و در مسجد با افکار و خط امام بیشتر آشنا شدیم و همین آشنایی پایه و اساسی شد که شهید مرتضایی در شهریورماه در پی پایین کشیدن مجسمه شاه با گلوله ساواک به شهادت رسید و شب هفتم او مردم در راهپیمایی شرکت کردند.

خانم سیاری با اشاره به اینکه در آن زمان یک دانش‌آموز دبیرستانی بودم، ادامه می‌دهد: همواره به همراه خواهر و مادرم در مراسم مذهبی و انقلابی شرکت می‌کردم و این کار به مرور تا زمان پیروزی انقلاب به یک عادت تبدیل شده بود و در هر مناسبتی در مسجد جمع می‌شدیم و در راهپیمایی‌ها شرکت می‌کردیم.

وی با اشاره به اینکه در زمان طاغوت خفقان خاصی در جامعه حاکم بود، ابراز می‌کند: برای شرکت در این راهپیمایی نیز نوعی دلهره همراه با شجاعت داشتیم، ترس از اتفاقات و تحرکات نیروهای امنیتی و شجاعت برای ادامه حرکت بود و این روحیه دلیری به واسطه علاقه به اسلام، انقلاب و امام و یاد خدا در وجود ما ایجاد شده بود.

این خواهر شهید در مورد انگیزه‌ها برای حضور بانوان در تحرکات اجتماعی، بیان می‌کند: نارضایتی مردم از وضع جامعه از زمان رضاخان با برداشتن حجاب از سربانوان و کلاه از سر مردان و ارائه لباس‌های متحدالشکل آغاز شد و مردم متدین که به دین و اسلام علاقه داشتند، تجددطلبی غرب‌گرایانه رژیم را تاب نیاوردند و شکستن جو حاکم در جامعه در اولین راهپیمایی بانوان مشکل بود و شجاعت بیشتری می‌طلبید و در نهایت یکرنگی و همدلی مردم باعث شد که انقلاب به پیروزی برسد.

زنان زنجان پیشتاز و آغازگر راهپیمایی

رئیس کمیسیون فرهنگی و ورزشی شورای شهر زنجان نیز که در زمان نخستین راهپیمایی بانوان نوجوانی ۱۰، ۱۱ ساله بود، اظهار می‌کند: شهید مرتضایی از نیروهای انقلابی بود که می‌خواست تندیس شاه را پایین بیاورد و در پنجم شهریورماه در حین تظاهرات مورد اصابت رژیم قرار گرفت و به شهادت رسید و بعد از شهادت او اعتراضات مردم زنجان شدت گرفت.

انسیه ابوبصیر با اشاره به اینکه در تاریخ ششم شهریورماه بیش از ۷۰ هزار نفر از مرددان و زنان زنجانی در اعتراض به رژیم و اتفاقات در به شهادت رساندن مرتضایی به خیابان آمدند و در آن زمان این تعداد برای زنجان رقم بزرگی بود، بیان می‌کند: تشکیلات بانوان نیز در نهم شهریورماه شکل گرفت و من هم به همراه مادر و خواهرم از مسیر دروازه‌ارک به راهپیمایان ملحق شدیم و در واقع این راهپیمایی حضور خانوادگی بانوان در اعتراض به اعمال رژیم و قتل عام جوانان و مردم بود که با پوشش‌های مختلف و با چادرهای مشکی و رنگی در این تجمع به چشم می‌خوردند.

وی یادآور می‌شود: بانوان تصاویر امام خمینی (ره) و پلاکاردهایی در اعتراض به رژیم را حمل می‌کردند و شعارهایی مثل مرگ بر شاه سرمی‌دادند و گارد شهربانی و ساواک هم ایجاد مشکل نکردند و یکی از فعالیت‌های خوب بانوان در تاریخ انقلاب اسلامی شکل گرفت و همین مادران فرزندان دلیری را تربیت کردند تا در ۸ سال دفاع مقدس نیز نام دیار غواصان دریادل را برای زنجان رقم بزنند.

عضو شورای اسلامی شهر زنجان این راهپیمایی را نقطه عطفی برای حضور بانوان در تحرکات اجتماعی خوانده و می‌گوید: در سال ۵۷ تشکیلاتی از بانوان به عنوان جامعه زنان پا به عرصه فعالیت گذاشت و در عرصه‌های فرهنگی، رسانه‌ای و آگاه‌سازی به ایفای نقش پرداخت و یکی از فعالیت‌های مهم روشنگری مردم با بصیرت زنجان نسبت به گروهک مجاهدین خلق بود که جهت گمراه کردن نیروهای حزب‌اللهی لابه‌لای نیروهای انقلابی بودند اما تنویر افکار عمومی توسط نیروهای انقلابی انجام شد تا مردم بدانند مجاهدین خلق هرگز با انقلابی‌ها در یک صف قرار نمی‌گیرند.

وی با اشاره به اینکه تاریخ قبل و بعد از انقلاب نشان می‌دهد که فرهنگ، اعتقاد و باورهای حاکم در جامعه مغایر با خواست مردم بود، تصریح می‌کند: پیش از انقلاب اسلامی منبرهایی که علیه رژیم شاهنشاهی، آمریکا و وضعیت آشفته مملکت بود، تعطیل می‌شد و نسبت به اینکه مردم در مورد افتضاحات حکومت آگاهی یابند، حساسیت وجود داشت اما مردم تلاش کردند تا روی محور استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی، انقلاب را به پیروزی برسانند.

منبع: مهر